اقتصاد دانش بنیان

وجود کرونا برای جامعه و کشور سختی‌هایی را به همراه آورد و خیلی از افراد عزیزانشان را از دست دادند. کادر پزشکی، درمانی و ایثارگر متحمل زحمات زیادی شدند و برخی نیز در این راه به شهادت رسیدند. اما نباید غافل از این باشیم که کرونا مزایایی هم برای کشور خصوصاً شرکت‌های دانش‌بنیان داشت و اینکه این شرکت‌ها توان خود را باور داشتند، اعتماد به نفس‌ و خودباوری داشتند و توانستند با دلگرمی مردم و مسؤولان به دستاوردهای شایسته‌ای دست یابند. 

کرونا بیماری مهلکی است که اگر عالمانه و هوشمندانه و مسئولانه با آن مقابله نشود، خیلی زود فضای عمومی جامعه را در بر می‌گیرد. برای مقابله با ویروس کرونا به چیزی بیش از وسایل پزشکی و فعالیت‌های بهداشتی و درمانی نیازمند هستیم که شرکت‌های دانش‌بنیان در این راه‌ قدم‌های بلند و مثمر ثمری برداشتند. 

در این راستا خبرگزاری فارس گفت‌وگویی با پرویز کرمی دبیر ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش‌بنیان درباره دستاوردها و فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در مواجهه با بحران کرونا داشتیم که در زیر می‌خوانید: 

* عبور از مرحله بحران و همه‌گیری کرونا 

* کشف استعدادهای خارق‌العاده در بیوتکنولوژی و هوش مصنوعی 

* تولید و صادرات کیت‌ تشخیصی کرونا در ۲۰ روز با استانداردهای بین‌المللی توسط دانش‌بنیان‌‌های ایرانی

* انعقاد قرارداد در تولید واکسن و داروهای کرونایی 

* ایجاد آموزش آنلاین و فروشگاه‌های آنلاین 

* تلاش برای پابرجا ماندن کسب‌وکارهای آسیب دیده بر اثر کرونا

* صادرات تولیدات کرونایی به کشورهای اروپایی، آسیای جنوب شرقی و همسایگان 

* کرونا قدرت، همبستگی و تاب‌آوری اجتماعی ایران را به رخ جهانیان کشید

* عبور از مرحله بحران و همه‌گیری کرونا 

-  به نظر شما کشور در مواجهه با ویروس کرونا به چه مرحله‌ای رسیده است؟

کرمی: خوشبختانه در حال حاضر به مدد ایثارگری، تلاش خوب کادر درمانی، همکاری مردم و توان دانش بنیان‌ها کشور  به مرحله‌ای رسیده‌ که ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرده که از بحران و همه‌گیری کرونا عبور کرده‌ایم و به وضعیت مدیریت کووید ۱۹ و مقابله با رعایت فاصله‌‌گذاری اجتماعی و گذر از این دوران سخت رسیده‌ایم. هرچند هنوز هم رعایت نکات پیشگیری و بهداشتی ضروری است. 

تحقیقات و یافته‌های علمی دانشمندان در کشورهای مختلف روی ویروس کرونا نشان دهنده این است که خیلی از کشورها دوره جهش و بحران این ویروس را پشت سر گذاشته‌اند و به دوره مقابله رسیده‌اند و دوره کنترل شده‌ای را طی می‌کنند؛ باید مقابله و پیشگیری را به حدی جدی بگیریم که دوباره کشور دچار چنین چالشی نشود. 

* کشف استعدادهای خارق‌العاده  در بیوتکنولوژی و هوش مصنوعی 

پیش‌بینی‌ها بر این است که تا پاییز این روند آرام و کند شده و وضعیت با ثباتی را در کشور داشته باشیم و بعد از آن نیز سناریوهای مختلفی پیش‌رویمان باشد. 

کرونا برای کشورها از جمله کشور ما زحمت، رنج، کسادی بازار و برای برخی از دست دادن عزیزان را باعث شد و بحران ایجاد کرد اما از جهاتی نیز این تهدید فرصت‌های بسیاری را پدید آورد، از اعتماد به نفس ملی گرفته تا روزآمدی پروتکل‌های پزشکی، از توجه به زیرساخت‌های کشور گرفته تا کشف استعدادهای خارق العاده در بیوتکنولوژی و هوش مصنوعی. 

-کمی از نقش دانش‌بنیان‌ها در این عرصه بفرمایید. 

کرمی: نباید فراموش کنیم که در دوران همه‌گیری کرونا شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های بزرگ توانمندی‌های خود را بروز دادند و کمک‌های بسیار خوبی برای مردم و کشور به ارمغان آوردند؛ به طوری که موضوع دانش بنیان‌ها و توانمندی‌های آنها اصطلاحاً در این ایام نقل محافل و مجالس ویژه بود. 

در این ایام کرونایی شاهدیم که شرکت‌های دانش‌بنیان در دید مردم و مسؤولان بسیار جلوه‌گری‌ کرده‌اند. به طوری که مقام معظم رهبری به واسطه شناخت دقیق و عمیقی که از دانش بنیان‌ها دارند ضمن توجه دادن مسؤولان و مردم به فعالیت‌ها و اقدامات شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه پیشگیری‌، تشخیص، درمان، تولید و تجهیزات پزشکی و داروهای لازم فرمودند که ای بسا  ایران خیلی زودتر از پیش بینی‌ها به واکسن کووید۱۹ دست یابد.

از آن سو عمده گزارشات رئیس جمهور در نشستی که با گروه‌های احزاب و سیاسیون داشتند و رئیس مجلس در آخرین گزارش خود در کسوت ریاست مجلس عمدتاً به فعالیت‌های اثرگذار شرکت‌های دانش‌بنیان پرداختند؛ اکنون آحاد مردم و جامعه نمود و ثمره اقتدار علمی و فناوری و ایران قوی را در منظر دانش بنیان می‌بینند و ایمان دارند که برای این شرکت‌ها دیگر کار نشد ندارد.

* تولید کیت‌ تشخیصی کرونا در ۲۰ روز با استانداردهای بین‌المللی توسط دانش‌بنیان‌‌های ایرانی

-پس می‌توان گفت در حوزه علم و فناوری رشد چشمگیری داشته‌ایم؟

کرمی: بله؛ ایران طی یک دهه گذشته رشد خوبی در حوزه علم و فناوری داشته است. به طور مثال ایران از رتبه ۵۲  تولید علم در سال ۲۰۰۲ به رتبه ۱۵ تولید علم در سال ۲۰۱۹ رسیده که  شاید چنین پیشرفتی برای خیلی‌ها در داخل و خارج باورپذیر و ملموس نبوده است. ترجمه این مهم و یافته‌های کاربردی این موضوع نشان دهنده این است که می‌بینیم شرکت‌های دانش‌بنیان ما می‌توانند در مدت زمان ۲۰ روز کیت‌‌ تشخیص کرونا یعنی بیماری و ویروسی که تا به حال در جهان سابقه نداشته را  مطابق با استانداردهای بین‌المللی به تولید برسانند. حال اگر شرکت‌های دانش‌بنیان، استارتاپ‌ها و شتاب‌دهنده‌‌های ما توانایی خود را در عرصه جهانی به نمایش می‌گذارند به  واسطه پشتوانه غنی علمی و فناوری‌ است که ایران طی این سال‌ها آن را درون خود پرورش داده است.

در این حوزه شرکت‌های دانش‌بنیانی داشتیم که در حوزه مطالعات بالینی و کارآزمایی پزشکی  وارد شدند، هزاران نوع تست، هزاران ساعت تحقیق مطالعات بالینی روی موضوعات مختلف دارویی و پروتکل‌های بهداشتی انجام شد و تمام اینها ماحصل کمک و توان شرکت‌های داش‌بنیان در حوزه‌های مختلف بود. 

* ایجاد آموزش آنلاین و فروشگاه‌های آنلاین 

- شنیده‌ایم که طرحی با عنوان «کرونا پلاس» برای آموزش اجرایی کرده‌اید. کمی در این باره توضیح می‌دهید؟

کرمی: بله؛ در زمان خواستن و ترغیب مردم به ماندن در خانه و رعایت مسایل فاصله اجتماعی در حوزه‌های مختلفی دچار مشکل و بحران بودیم مثلا موضوع آموزش و نیز بحران چگونگی کار مدارس، دانشگاه‌ها، جلسات و اجتماعات انسانی لاجرم می‌بایست  تعطیل می شدند اما کار آموزش هم می‌بایست ادامه می یافت تا کارها از روال خود خارج نشوند؛ بنابراین معاونت علمی در این موضوع هم دست به کار شد و باکمک استارتاپ‌هایی که می‌توانستند در این حوزه به ما کمک کنند ورود کردیم و برنامه خاصی تحت عنوان "کرونا پلاس "را اجرایی کردیم. 

در زمینه استارتاپ‌هایی که در حوزه مسائل اجتماعی و آنلاین می‌توانند به معاونت علمی کمک کنند ورود کردیم و برنامه خوبی ارائه دادیم. برای اینکه بحث آموزش موثرتر باشد و بتوانیم کارهای سازمان‌ها و ساختارهای‌ آموزش‌های آنلاین را به صورت جدی در دست کار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار دهیم برنامه کرونا پلاس را در حمایت از استارتاپ‌ها راه‌اندازی کردیم تا به کمک مردم بیایند و برای زمانی که لازم است در خانه بمانند؛ البته سلامت آنلاین را هم داشتیم که از بنیه خوب و قوی برخوردار بود و قطعاً بعد از این نیز خواهد ماند.

آموزش و فروشگاه‌های آنلاین را نیز داشتیم، مسؤولیت اجتماعی و نوآوری‌های اجتماعی را هم در دستور کار قرار دادیم به طوری که حمایت از حمل‌ونقل آنلاین کالا، تولید محتوا، سرگرمی و توریسم آنلاین و ورزش آ‌نلاین را داشتیم که در قالب ۵ برنامه نوع این حمایت‌ها را افزایش دادیم و کمک کردیم در زمانی که مردم نیاز دارند در خانه بمانند و فاصله اجتماعی را رعایت کنند مشکلی نداشته باشند؛ حتی افراد می‌توانستند بدون اینکه به آزمایشگاه، داروخانه یا مطب بروند از طریق سلامت آنلاین رفع نیاز کنند. 

در حوزه آموزش‌های آنلاین پلتفرم‌های خوبی در کشور شناسایی کردیم که با کمک سخت‌افزاری افزایش پهنای باند، زیرساخت‌ها و موارد دیگر کمک کردیم که بتوانند به مدارس، دانشگاه‌ها و کشور خدمت‌رسانی کنند و در حوزه حمل و نقل آنلاین نیز به دلیل وجود زیرساخت‌ها تسهیل‌گری‌هایی صورت گرفت. 

* تسهیل‌گری موانع و مشکلات دانش‌بنیان‌ها با سازمان‌ها و ساختارهای دولتی

- آیا تسهیلاتی هم در این زمینه به استارتاپ‌ها دادید؟

کرمی: حمایت‌هایی از جمله تسهیلات مالی کم‌بهره، تامین زیرساخت‌های فنی، حمایت از تبلیغات شبکه‌های اجتماعی و تلویزیونی و حمایت از بازاریابی دیجیتال داشتیم، ضمن اینکه تسهیل‌گر در رابطه با موانع و فعالیت‌ها با سازمان‌ها و ساختارهای دولتی نیز بودیم که اگر مشکلی سد راهشان بود را تعریف و اجرایی کنیم. 

* تلاش برای پابرجا ماندن کسب‌وکارهای آسیب دیده بر اثر کرونا

- برخی کسب‌وکار در مواجهه با کرونا آسیب دیدند، برای آنها چه کردید؟

کرمی: شرکت‌هایی داشتیم که با شیوع ویروس کرونا آسیب‌های جدی دیدند و در کسب‌وکارشان دچار مشکلات عدیده‌ای شدند و معاونت علمی تلاش کرد تا این شرکت‌ها پابرجا بمانند و چند شرط برایشان گذاشتیم که تعدیل نیرو نداشته باشند یا کمترین تعدیل نیرو را داشته باشند و بتوانند با فکر و تدبیر از طریق کمک‌های مالی که دریافت می‌کنند هرچه سریع‌تر شرکت را سرپا نگه دارند تا بتوانند از این بحران عبور کنند. این شرکت‌ها عمدتاً شرکت‌های گردشگری دیجیتال، فناوری‌های مالی، حمل‌ونقل هوشمند یا پلتفرم‌ تهیه غذا بودند که وجودشان برای کشور خوب بود اما متاسفانه در بحران کرونا دچار آسیب‌هایی شدند. 

* صادرات تولیدات کرونایی به کشورهای اروپایی، آسیای جنوب شرقی و همسایگان 

- برای صادرات تولیدات و محصولات کرونایی دانش‌بنیان‌ها چه اقداماتی صورت گرفته است؟

کرمی: در حوزه تولید ملزوماتی که در حوزه پیشگیری، درمان، دارویی و استارتاپ‌های مختلف اقدامات و فعالیت‌‌هایی را برای کشور داشتند لازم بود که در وهله اول نیاز کشور را برطرف کنند تا بعد از تولید انبوه و رفع احتیاجات جایگاه خوبی برای صادرات فراهم شود که در این بین با همکاری کارخانجات و شرکت‌های داش‌بنیان در حوزه تولید و  تجهیزات این ملزومات مجوزها اخذ شد و این شرکت‌ها اقدام به صادرات کردند. 

در حوزه خط تولید ماسک، ژل‌،‌ مواد ضدعفونی‌کننده، تجهیزات و لوازم پزشکی و آ‌زمایشگاهی صادرات خوبی به کشورهای اروپایی، آسیای جنوب شرقی، کشورهای اطراف و همسایگانی مانند عراق، ترکیه، اندونزی و عمارات داشته‌ایم.

قبل از اینکه تولید کیت‌های ایران ساخت را در کشور داشته باشیم برای حفاظت از جان هموطنان و مردم به خرید کیت‌هایی که توسط کشورهای دیگر تولید می‌شد اقدام کرده بودیم. 
زمانی که دکتر ستاری یا حاجیان‌زاده از طریق رسانه ملی اعلام کردند که موفق به ساخت و صادرات کیت تشخیصی شدیم و شرایط صادرات را هم به آلمان و ترکیه داریم برخی از رسانه‌ها شیطنت‌ها و سیاه‌نمایی‌هایی در این زمینه کردند. 

قبل از اینکه کشور با بحران کرونا مواجه شود نمی‌دانستیم شرکت‌های دانش‌بنیان چنین توانی دارند که می‌توانند ظرف مدت زمان ۲۰ روز کیت تشخیصی تولید کنند؛ لذا قبل از شروع همه‌گیری کرونا در کشور اقدام به خرید کیت‌ از کشورهای دیگر کرده بودیم و زمانی این کیت‌ها از طریق مرزهای زمینی یا دریایی به کشور رسید که شرکت‌های دانش‌بنیان این کیت‌ها را ساخته و صادر می‌کردند. 

در حوزه تولید ملزوماتی مثل ونتیلاتور، اکسیژن‌ساز، بای‌پپ، هوش مصنوعی دستیار هوشمند که کمک کننده به تیم پزشکی در شناسایی کووید ۱۹ از طریق فایل‌ها و عکس‌های سی‌تی‌اسکن بود در حال حاضر به چند کشور از جمله هندوستان و چند کشور اروپایی صادر شده که بیانگر توان شرکت‌های دانش‌بنیان ماست که ظرف مدت کوتاهی موفق شدند از تهدید جهانی فرصتی برای کشور و خودشان بسازند. 
شتاب‌دهنده‌‌هایی که در طی چندسال اخیر در زیست بوم فناوری و نوآوری بوجود آمدند و ما مدام می‌گفتیم که این شتاب‌دهنده‌ها توانمند هستند و کسی باور نمی‌کرد با همت و تلاش بی‌وقفه توان خود را روی میز گذاشتند و ما به عینه این موضوع را دیدیم. چنین مواردی کمک کرد تا توانمندی‌های شرکت های دانش‌بنیان اقتدار علمی ایران اسلامی را به جامعه جهانی نمایش دهد. 

* کرونا قدرت، همبستگی و تاب‌آوری اجتماعی ایران را به رخ جهانیان کشید

- ... و کلام آخر

کرمی: علی‌ایحال وجود کرونا برای جامعه و کشور سختی‌هایی را به همراه آورد و خیلی از افراد عزیزانشان را از دست دادند. کادر پزشکی، درمانی و ایثارگر متحمل زحمات زیادی شدند و برخی نیز در این راه به شهادت رسیدند. اما نباید غافل از این باشیم که کرونا مزایایی هم برای کشور خصوصاً شرکت‌های دانش‌بنیان داشت و اینکه این شرکت‌ها توان خود را باور داشتند، اعتماد به نفس‌ و خودباوری داشتند.

در این بحران مردم و مسؤولان بیشتر از هر زمان دیگری متوجه شدند که وقتی مقام معظم رهبری طی چندین سال می‌فرمایند که «ما می‌توانیم»؛ یعنی رهبری  این را دیده‌اند و باور کرده‌اند و  اینک مسؤولان پای کار آ‌مده‌اند. حال به جایی رسیده‌ایم که اصلی‌ترین  و مهم‌ترین صحبت‌های مسؤولان قوای مختلف کشور درباره توان و قدرت شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپی است که چنین کاری مستلزم یک خودباوری ملی است.

در حوزه جهانی تمام سیاه‌نمایی‌ها، شانتاژ‌های مطبوعاتی و رسانه‌ای که توسط رسانه‌های معاند علیه کشور طی چندین سال گفته شده بود به نوعی پالایش شد. جامعه جهانی در مقابله با ویروس کرونا شاهد قدرت، هبستگی و تاب‌آوری اجتماعی ملت ایران بود. بسیاری از کشورهای همسایه ما که ادعای پیشرفت و توسعه یافتگی بالایی را نسبت به ما از خود بروز داده‌ بودند و همینطور کشورهای اروپایی و آمریکایی شاهد ناملایمات و بحران‌های اجتماعی امنیتی شدند. ما خدا را شاکریم که به همت مردم خوب کشورمان و توانمندی‌ شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصاً ایثارگری کادر پزشکی و درمانی ما این اتفاقات و وقایع تلخ در ایران دیده نشد.

با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب که فرمودند توجه به استعدادهای درونی در توجه به مزیت‌ها، واگذاری مسؤولیت‌ها و تکالیف به دوش جوانانی که خلاق، جسور،‌ انقلابی، پرتوان هستند و زمانی که چنین مواردی به طیف جوان کشور واگذار می‌شود ثمره‌اش نیز لذت‌بخش و موفقیت‌آمیز است و رسیدن به هدف است. من فکر می‌کنم کرونا از این منظر ایران را پالایش و چیزی که هست را به جامعه جهانی معرفی کرد و قدرت توانمندی و اقتدار ایران را به جامعه معرفی کرد که اینها از برکات کرونا بود.